İlk 4 ayda bebeğin gelişimi

Tebrikler sevgili anne ve babalar! Hayatınızın belki de en güzel deneyimine başlamak üzeresiniz.

Dokuz aydır beklediğiniz an nihayet geldi. Şaşkınlık, sevinç ve heyecanla birlikte bebeğinizi kucağınıza aldınız. Artık bebeğiniz çok hızlı bir büyüme ve gelişme dönemine girmiş bulunuyor. Her ay sizi şaşkına çevirecek değişiklikler gösterecek. Eminim bu gelişme evrelerini bir an önce öğrenip takip etmek istiyorsunuz. Bebeğinizle birlikte çok yol alacaksınız ama lütfen bebeğinizi başka bebeklerle karşılaştırmayın. Hiçbir bebektek yumurta ikizleri bile- aynı anda aynı gelişimi göstermez; bu nedenle onları kıyaslamanızın size hiçbir faydası olmayacaktır.

İnşaallah bu bilgiler bebeğinizin gelişimini takip ederken keyif almanıza, anne- baba olmanın güzelliklerini tatmanıza yardımcı olacaktır.

İLK HAFTA

İşte kollarınızda... Küçücük bedeni, kocaman kafası, buruşuk ve kırmızı cildi ile... O, sizin için dünyanın en güzel bebeği.

Bir anne olarak ilk yapmanız gereken şey, doğumun etkilerinden kurtulmak ve kendinize dikkat etmektir. Doğumdan sonra yeni annenin de en az bebek kadar ilgi ve şefkate ihtiyacı olur. Bebeğiniz kendi güvenini kazanmak için annesinin sevgi ve ilgisine ihtiyaç duyar. Babanın da bebeğin bakımına katılması ikisi arasındaki duygusal ilişkinin gelişmesini sağlar.

Doğumdan sonra özellikle büyükanne ve büyükbabalar; tamamen iyi niyetle de olsa, anne-babanın rolünü üstlenmeye yeltenebilirler. Bu durumda büyüklerin öğütleri dinlenmeli, ama çocukları için en uygun kararı yalnız anne-baba vermelidir.

Şimdi isterseniz yenidoğan bebeğinizin bazı özelliklerinden bahsedelim:

Bebeğiniz doğumdan önce bile ışık, ses ve ısı değişimlerine duyarlıdır. Hatta hamileliğin son haftalarında anne karnında parmağını emmektedir. Bebeğinizin beyni hem ana rahminde hem de doğumdan sonraki ilk yıllarda çok hızlı gelişir.

Yenidoğanın cildi onu ana rahminde koruyan ve doğum kanalından geçmesini kolaylaştıran “verniks” dediğimiz peynirimsi bir tabaka ile kaplıdır. Bu tabaka aynı zamanda doğumdan sonra vücut ısısının düzenlenmesine de yardımcı olur.

Hafif “lanugo” dediğimiz tüylerle kaplı derisi ilk banyodan sonra pembe renkli ince bir görünüm kazanır.

Ortalama ağırlığı 3bin300 gramdır ve ilk hafta % 5-10 kadarını kaybeder. Bundan sonra ilk 6 ay boyunca haftada 150-250 gram alarak büyür.

Ortalama boyu ise 50 cm’dir. Bütün bebeklerin kafalarında “bıngıldak” dediğimiz yumuşak noktalar vardır. Bunlar beyin gelişimine olanak sağlayan noktalardır. Alnın üst tarafındaki genelde 18 aylık olunca kapanır.

Bazı bebeklerin göz kapaklarında ve alnında kırmızı lekeler olabilir bunlar önemli değildir. Genelde 3-4 yaşlarında tamamen kaybolur. Bir hafta sonunda göbek bağı düşer. Düşene kadar her gün % 70’lik alkolle pansuman yapıp steril gazlı bezle sarılarak kuru tutulmalıdır.

Sarılık yeni doğan bebeklerde sık görülen bir durumdur. Anne sütü sarılığı dediğimiz sarılık 3. günden sonra ortaya çıkar. Genellikle tedavi gerektirmeyen ve zararsız olan bu durum 8-10 gün içinde kaybolur. Ama eğer 3. günden önce ortaya çıkmışsa mutlaka doktora gidilmelidir.

Bebeğinizin koku alma duyusu çok gelişmiştir. 24 saatin sonunda annesinin kokusunu tanır.

Sıkıca kapadığı yumruklarını sürekli ağzına ve yüzüne götürür, bu yakalama refleksidir.

Bebeğiniz anne karnı pozisyonunda uyur; yani eller yukarıda ve omuza yakın, dizler kıvrık ve kalçalara doğru çekiktir. Bu dönemde bebeği sıkıca kundaklamak ve sarmak özellikle kız çocuklarda kalça çıkığını kolaylaştırdığı için zararlıdır.

Emzirme mümkünse hemen başlatılmalıdır. Anne sütü bir annenin bebeğine verebileceği ilk ve en değerli armağanıdır. Annenin ilk sütü çok önemlidir. Halk arasında buna “ağız” sütü adı verilir. Miktarı azdır ve limoni sarı renktedir. İlk günlerde bebeğinizi her türlü enfeksiyondan koruyan “antikor” dediğimiz maddelerden zengindir. Bebeğin ilk aşısı gibidir. Halk arasında bu sütün bebeğe yaramadığı düşünülür ve sağılarak atılması istenir; bu kesinlikle yapılmamalıdır. Bebek için özel olarak üretilen bu altın sıvı mutlaka bebeğe içirilmelidir. Mümkünse bebeğinize ilk altı ay sadece anne sütü verin. Su bile vermeniz gerekmeyecektir. Yapılan çalışmalarda anne sütü ile beslenen bebeklerin mama ile beslenenlerden daha zeki olduğu gösterilmiştir.

1. HAFTA DÖNÜM NOKTALARI

Fiziksel

Kucakta başı öne ve arkaya düşer.

Yakalama refleksi ellerini devamlı yumruk yapmasına sebep olur.

Günün 15-16 saatini uyuyarak geçirir.

Günde 7-8 kez beslenir ve kaka yapar.

Sosyal

Işık açıksa devamlı ona bakar.

Yüksek sese tepki verir.

Ani değişimlere tüm vücudu ile tepki verir.

Zihinsel

Kucağa alındığında susar.

Anne kokusunu tanır.

Emzirilme ile rahatlar.

1. AY

Birinci ay sonunda bebeğinizin kilosu doğum kilosundan yaklaşık 500-1000 gr. daha fazladır.

Artık geceleri 6 saat aralıksız uyuyabilir. Ancak gece de dahil 2-3 saatte bir emmek ister. Bu dönemde bebek, istedikçe emzirilmelidir.

Şu anda bebeğiniz çevredeki gürültüyü fazla algılayamaz, evi sessiz tutmaya çalışmak gereksizdir.

Siyah beyaz renklerden oluşan nesneleri uzun süre izler, çünkü kontrast renkler ilgisini çekmektedir. Özellikle anne-babasının yüzünü incelemekten çok hoşlanır. Saç ve yüz kontrast renklerden oluştuğu için buraya odaklanır. Konuştuğunuzda ağız hareketlerinizi seyreder ve yine ağızla yüz arasındaki renk farkı onu keyiflendirir.

Bebeğinizin yüzünde sıyrıklar fark edebilirsiniz. Bu artık tırnak kesme zamanının geldiğini gösterir.

Her beslenmeden sonra kusabilir. Bu durumda yeterli kilo alıyorsa kusmasını problem etmeyin. Sadece besledikten sonra biraz dik yatırın.

Bu dönemde bebeğinize bol bol gülümseyin ve ninniler mırıldanın. Altını temizlerken göz kontağı kurmaya çalışın ve kucağınıza alarak fiziksel temasta bulunun. Çünkü bu dönemde en çok dokunulmaya ihtiyaç duyarlar.

Oyun, bebeğin yaşamı algılamasına, zevk almasına ve sağlıklı gelişimine çok önemli katkılar sağlar. Bebeğiniz her dönemde farklı oyuncaklara ihtiyaç duyacaktır. İlk 3 ay sesler, müzik, ışık ve canlı renkler bebeğinizin ilgisini çeker.

1. AY DÖNÜM NOKTALARI

Fiziksel

Kol, bacak ve el hareketleri reflekslerden oluşur.

Aniden irkilir (moro refleksi).

Anne göğsüne yaslanmaktan hoşlanır.

Kucakta başı hâlâ öne ve arkaya düşer.

Sosyal

Göz teması başlar.

Anne-babanın yüzüne odaklanır ve incelerken sessizleşir.

İnsan sesine tepki verir.

Işıklı nesneleri bakışlarıyla izler.

Zihinsel

Doğumdan önce bildiği anne sesini ve kokusunu tanır.

Yardım istemek için ağlar.

2. AY

Sekiz haftanın sonunda beslenme ve uyku zamanları, arada bir bozulsa da daha düzenli olmaya başlamıştır. Artık tüm geceyi uykuda geçirebilir. Uyanık olduğu zamanlar daha belirgin ve uzundur.

Bilmeniz gereken yeni bir şey var; daha önce sadece rahatsızlığını belli eden bebeğiniz bu ay memnuniyetini de gösterecek. Bebeğiniz 6 hafta sonunda size kocaman bir gülücük hediye eder. Annesini ve sık gördüğü insanları tanımaya başlar.

İlk günlerdeki kontrolsüz bebek refleksleri yerini kontrollü hareketlere bırakır. El ve ayak hareketleri size anlamsız gelebilir; ama bunlar onun egzersizleridir.

Başını tam olmasa da artık daha iyi tutar ve karnının üstüne yatarken kafasını kaldırabilir. Sürekli aynı pozisyonda uyumak kafa yapısını bozabilir. Yatma pozisyonunu arada bir değiştirmeniz bunu engeller.

Bebeğinizin tutma refleksini izlemek çok keyiflidir. Parmağınızla avucuna dokunduğunuzda onu sımsıkı kavrayacaktır. Daha büyük çocuklarınız varsa bebekle bu şekilde iletişim kurmalarını sağlayın.

“Aguu” demeye başlamıştır ve duyduğu seslerin taklitlerini çıkarabilir.

Emmek, onu çok mutlu eder. Elini ağzına rahatça götürüp emerken müthiş keyif alır ve rahatlar. Bundan vazgeçirmeye çalışmak şu anda gereksizdir.

Bu dönemde bebekler insan sesine bayılırlar. Konuşan ya da şarkı söyleyen insan sesini duyunca emmeyi bırakıp dinlemeyi tercih ederler. Uyanık olduğu saatlerde mümkün olduğunca yanınızda tutup onunla konuşun. Bebeğinizin karşısına geçip el çırpma hareketi yapın, böylece ellerini birleştirmeyi öğrenecektir.

Son olarak kendinizle ilgili de birtakım endişeleriniz olabilir. Bazı geceler, gün boyu hiçbir şey yapmadığınızı, ancak yine de çok yorgun olduğunuzu düşüneceksiniz. Ve bebeğiniz size istediğiniz tepkileri göstermediğinden bunca emeğe değip değmediğini sorgulayacaksınız. Ancak bebeğiniz yaptıklarınız için şu anda size teşekkür edemez. Ve unutmayın: Her ne kadar bu detaylar sizi yakından ilgilendirse de şu anda en çok sizin varlığınıza ihtiyaç duyar. Sizin sıcaklığınız ve sarılmanız, doğumdan önce aşina olduğu sesiniz onun için her şeyden önemlidir.

2. AY DÖNÜM NOKTALARI

Fiziksel

Kafasını birkaç saniye dik tutabilir.

Etrafına bakar ve inceler.

El ve kollarını daha çok hareket ettirir.

Sosyal

Bir insanın varlığından mutlu olur ve bunu belli eder.

Kucağa alındığında veya birisi onunla konuştuğunda susar.

Zihinsel

Kendi el hareketlerini inceler.

Memeye bakarak emme hareketi yapar.

3. AY

3. ayın sonuna geldiğinizde, bebeğiniz, ara ara uyansa bile geceleri 10 saat kadar uyuyabilmelidir. Bu dönemdeki bebeklerin uyuyana kadar ağlaması çok sık görülen bir durumdur. Ağlamanın onu rahatlattığı gözlenmiştir. Böyle zamanlarda bebeği sakinleştirmek için biraz emzirmeyi, sallamayı veya bezini değiştirmeyi deneyin.

3. ayda bebeğiniz artık başını ve boynunu kontrol edebilir. Örneğin bir sese doğru daha emin olarak döner ve kalabalık ortamlarda annesini gözleriyle takip eder. Bu ayın en önemli aşamalarından biri de karın üstü yatarken kollarıyla iterek göğsünü havaya kaldırmasıdır.

Doğumda bulunan saçları gözle görülür bir şekilde dökülecek ve yerine yeni kalıcı saçlar çıkmaya başlayacaktır. Bu süreç birkaç ay daha devam eder.

Devamlı olarak onunla konuşmanızı, oynamanızı ve ona yeni şeyler göstermenizi ister. Uzun süre yalnız kalmak asla hoşuna gitmez ve bunu hemen belli eder.

Artık nesnelerin sadece görüntüsü ile değil, dokusu ve tadı(!) ile de ilgilenmektedir. Kadife kumaşlar ve tüylü oyuncaklar gibi değişik dokuları tanımak hoşuna gider.

3 aylık bebek, konuşma amaçlı sesler de çıkarmaya başlar. Ay sonunda aranızda 15-20 dakikalık bir “ohh’lar ve ahh’lar” diyaloğu geçebilir. Eğer böyle sesler çıkarıyorsa keyfi yerinde demektir. Ayrıca bu dönemde yeni bir numara daha dener; tükürükle balon yapmak.

Bebeğiniz uyanıkken zamanının çoğunu ellerine bakarak ve onlarla oynayarak geçirir. Ellerini her gördüğünde şaşıracak ve yeniden bulduğuna sevinecektir. Ellerini daha kolay fark etmesini sağlayabilmek için bileklerine renkli yün bilezikler takın. Renkli uyarıcılar dikkatini çeker ve ellerinin farkına varır.

Yıkarken veya üstünü değiştirirken, ona vücudunu anlatın. Böylece konuşmaya başlamadan çok önce, sorulduğunda burnunu ve kulaklarını gösterebilir.

Ellerinizi çırpmanız, kafanızı sallamanız veya dilinizi çıkarmanız çok hoşuna gider.

3. AY DÖNÜM NOKTALARI

Fiziksel

Destekle kucakta oturabilir.

Kucağa alınırken tüm vücudunu toplar.

Yakalama refleksi kaybolur, elleri genelde açıktır.

Elleriyle yüzünü keşfetmeye çalışır.

Bir oyuncağı tutmak ve sallamak ister.

Sosyal

Yakınlarını tanımaya başlar.

Seslere ses çıkararak yanıt verir.

Kolayca güler.

Bakışları daha anlamlıdır.

Zihinsel

Başını ve boynunu çevirerek sesin kaynağını arar.

Dinlemek için emmeyi bırakır.

Konuşma seslerini diğer seslerden ayırt eder.

4. AY

Bu ay sizi çok mutlu edecek gelişmelerden birisi de gece uykularının 11-12 saate çıkmasıdır. Gece boyunca uyuması bebeğin artık bilinçlenmeye başladığını gösterir. Uykuya kolay dalabilmesi için, yorgunluk belirtileri gösterdiğinde yatağına yatırın. Parmak emme ve genel huzursuzluk, bebeğinizin “uykum var” mesajlarından bazılarıdır.

Artık bebeğiniz kafasını gayet rahat kontrol eder. Kaldırıp çevresine ve size bakmak hoşuna gider. Karnının üstünde yatarken kafasını 90 derecelik açıyla yerden kaldırır. Tam olarak ters dönemese de, bu ay en azından bir yana doğru dönebilecektir.

Sırtüstü yatarken parmağınızı tuttuğunda kafasını ve bacaklarını kaldırıp oturmaya çalışır ve buna bayılır. Tekme atmaktan çok hoşlanır; bacaklarını elleri ile ayaklarına dokunabilecek kadar havaya kaldırır.

Bakışlarını kolayca odaklayabilir ve 3 metrelik görüş alanı içinde her şeyi görebilir. Bir nesneye bakarken ellerini ona doğru uzatır ve parmaklarını açar. Tutma isteği çok güçlüdür, artık rahatça saçlarınızı tutup çekebilir.

Bazı sesleri sanki unutmamaya çalışırmış gibi tekrar eder. Bunların çoğu tek sesli hecelerdir. Çıkardığı gurultular zamanla kıkırdamaya, gülücüğe ve çığlıklara dönüşür. Ayrıca gıdıklandığında yüksek sesle güler. Bu tepki daha önce görülmez ve bir sosyalleşme belirtisi olarak kabul edilir.

Bu dönemde bebekler her türlü uyarıya açıktır, bu yüzden bulunduğu çevreyi zenginleştirin. Oyuncakla oynamak ne kadar hoşuna giderse gitsin oyuncak hep aynı tepkiyi verir. Oysa insanlar değişkendir ve o bundan çok şey öğrenir.

4. AY DÖNÜM NOKTALARI

Fiziksel

Otururken veya yatarken kafasını istediği yöne çevirir.

Banyoda el ve ayaklarını çırpar.

Sallanan bir nesneyi tutup ağzına götürebilir.

Vücudunu bir yana döndürebilir.

Sosyal

Gıdıklandığında güler.

Aynadaki yansıması hoşuna gider.

Etrafındakilerin ilgisini çekmek için sesler çıkartır.

Zihinsel

Görüntü ile gerçek yüzü ayırt eder.

Yeni sesler çıkarmayı sever ve bazılarını taklit eder.

21.08.2004
Hazırlayan: Dr. Şule Asri
zaman.com.tr